به گزارش ايسنا، میلاد خسروی، کارشناس ارشد بیوسیستماتیک جانوری ضمن تاکید بر اینکه نباید ماهی‌های قرمز را در محیط طبیعی رها کرد درباره چگونگی ورود آن به کشور و فرهنگ نوروز توضیحاتی ارائه داده است.
- آشنایی با روش نگهداری ماهی قرمز سفره هفت‌سین/ آشنایی با نکاتی در مورد ماهی‌های سفره هفت‌سین / آشنایی با علت مرگ ماهی‌های قرمز سفره هفت‌سین
خسروی با اشاره به اینکه ماهی قرمز گونه‌ای غیربومی است، گفت: گونه غیربومی به گونه‌ای گفته می‌شود که به صورت عمدی و یا تصادفی به دلیل فعالیت‌های انسانی به خارج از محدوده پراکندگی طبیعی خود معرفی (وارد) می‌شود و در صورتی که این گونه‌ها بتوانند خود را با شرایط جدید محیطی که در آن وارد شده‌اند سازگار کنند تولیدمثل کرده و جمعیت‌های پایداری را تشکیل می‌دهند. در نتیجه در محیط جدید مستقر شده و اگر اثراث منفی بر محیط‌های وارد شده داشته باشند تبدیل به گونه مهاجم می‌شوند. گونه‌های مهاجم می‌توانند طیف وسیعی از پیامدهای بوم‌شناختی، تکاملی، اقتصادی و اجتماعی را به بار آورند.
این محقق گونه‌های غیربومی آبزی بیان کرد: ماهی قرمز (Goldfish- نام علمی: Carassius auratus) در خانواده کپورماهیان قرار دارد. این ماهی بومی کشور چین بوده و جزو معروفترین حیوانات خانگی محسوب می‌شود که از سالیان پیش در این کشور به صورت اهلی درآمده است. ماهی قرمز قادر به تحمل طیف وسیع دما، pH و شوری آب است و در برابر غلظت پایین اکسیژن و آلودگی آب مقاوم است. همین خصوصیات باعث شده است که شرایط متفاوت محیط جدیدی که وارد آن می‌شوند را تحمل و خود را با آن سازگار کنند.
وی درباره چگونگی ورود ماهی قرمز به کشور و تبدیل شدن آن به عنوان نمادی از سال نو، بیان کرد: در مورد نحوه ورود این ماهی به کشور و فرهنگ ما اطلاعات مستندی وجود ندارد، اما برخی رسانه‌های خبری اعلام کرده‌اند که ورود ماهی قرمز در پی ورود چای در حدود 80 سال پیش اتفاق افتاده است. این ماهی توسط تجار با توجه به ارزش زینتی در قرن 16 میلادی به اروپا نیز معرفی شده است و در زمره اولین حیوانات خانگی قرار دارد.
خسروي افزود: ماهی قرمز نماد عید در میان چینی‌ها نیز هست و در هنگام عید مردم چین این ماهی را در طبیعت رهاسازی می‌کنند. اما باید توجه داشت که کشور چین (غالباً بخش‌های جنوبی این کشور) منطقه بومی پراکنش این ماهی است. بنابراین رهاسازی این ماهی در مناطق بومی چندان مشکل‌ساز نخواهد بود؛ اما متاسفانه در ایران چند سالی است شاهد هستیم که به مردم توصیه می‌شود (البته اغلب در رسانه‌های غیررسمی) که ماهی قرمز را در طبیعت رهاسازی کنند. این توصیه اصلا درست و علمی نیست؛ چراکه این ماهی می‌تواند در اکوسیستم‌های وارد شده بسیار مشکل‌ساز باشد.
این کارشناس ارشد بیوسیستماتیک جانوری ادامه داد: پس با توجه به این که این ماهی بومی کشور ما نبوده است، بدون شک در فرهنگ باستانی ما جایی نداشته است؛ اما در مورد اینکه چطور این ماهی به فرهنگ کشور ما راه پیدا کرده است، می‌توان گفت که شاید این ماهی را با توجه به داشتن پتانسیل زینتی به نوعی وارد فرهنگ ما کرده‌اند که از سوی جامعه برای خرید آن ایجاد نیاز کرده باشند. پس حذف این ماهی از سفره هفت سین نمی‌تواند لطمه‌ای به فرهنگ کشور ما وارد کند و علاوه بر این با این کار دیگر دلیلی برای نگرانی در مورد نگهداری ماهی قرمز در منازل وجود نخواهد داشت. همچنین نگهداری ماهی قرمز در اسارت در شرایط نامناسب (تنگ‌های بلورین) هم از لحاظ حقوق حیوانات امر صحیحی نیست.
- ماهی قرمز و تبدیل آن به گونه مهاجم
خسروی با اشاره به اینکه یکی از خصوصیات مورد توجه در مورد تولید مثل ماهی قرمز وقوع پدیده ماده‌زایی است، بیان کرد: در این پدیده ماهی ماده می‌تواند بدون حضور ماهی نر و با استفاده از اسپرم ماهیان نر از کپورماهیان دیگر (گونه‌های مختلف) تخمک‌های خود را بارور ساخته و ماهی ماده تولید کند. همین امر به علاوه سن بلوغ پایین، باعث شده به سرعت در محیط‌های وارد شده جمعیت‌های پایدار تشکیل داده و تبدیل به گونه مهاجم شود و پیامدهای محیط زیستی به بار آورد. متأسفانه این گونه (غالباً نوع وحشی آن که در بین صیادان محلی به اوشین معروف است) به دلیل تجارت آن و ارزش زینتی که دارد همراه با ورود کپورماهیان دیگر از سال‌های دور به کشور ما وارد شده است.
وی درباره آثار زیست محیطی ماهی قرمز در کشور نیز گفت: متأسفانه با توجه به گستره معرفی وسیع این گونه در دنیا، مطالعات درباره پیامدهای بوم‌شناختی و محیط زیستی آن بسیار کم بوده است، اما آثاری چون افزایش آلودگی و تیرگی آب به دلیل تغذیه از گیاهان و مواد آلی موجود در بستر و از بین بردن گیاهان آبزی که برای ماهیان بومی دیگر به عنوان آشیانه و محل تخم‌ریزی استفاده می‌شود. رقابت تغذیه‌ای و رقابت برای فضا با سایر گونه‌های بومی، کمک به رشد بی‌رویه جلبک از طریق تسهیل رشد جلبک‌های تک‌سلولی تغذیه شده درون دستگاه گوارش این گونه، هدر دادن اسپرم کپورماهیان بومی، تولید مثل و تشکیل افراد هیبرید با برخی گونه‌های دیگر از کپورماهیان و از بین بردن تمامیت ژنتیکی آنها، کاهش رفتار تولید مثلی برخی دوزیستان بومی در حضور این گونه و انتقال بیماری به ماهیان دیگر از جمله آثار مخرب زیست محیطی این گونه است.
این کارشناس ارشد بیوسیستماتیک جانوری درباره اینکه در حال حاضر ماهی قرمز چگونه در کشور پرورش پيدا مي‌كند، گفت: پرورش ماهی قرمز غالباً در استخرهای پرورش ماهی و قفس‌های توری انجام می‌شود. اما بارها شاهد عدم رعایت استانداردهای پرورش به ویژه عدم رعایت نکات مربوط به قرنطینه و رها شدن ماهیان پرورشی و زینتی به اکوسیستم‌های طبیعی کشور بوده‌ایم. پرورش این ماهی در قفس‌های توری نسبت به استخرهای پرورش احتمال آزاد شدن آن را در آب‌های داخلی کشور بالا می‌برد، به ویژه تخمک‌های لقاح یافته مولدین می‌تواند از چشمه‌های تورهای پرورشی وارد محیط طبیعی شود. متأسفانه نوع وحشی ماهی قرمز و گونه‌های نزدیک به این گونه (سایر گونه‌های جنس Carassius) در برخی سیستم‌های آبی کشور مثل تالاب انزلی، دریاچه هامون، دریاچه نئور اردبیل تبدیل به گونه غالب و مشکل‌ساز شده‌اند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا می‌توان با پرورش اصولی ماهی قرمز در کشور از اثرات منفی زیست محیطی آن کاست، بیان کرد: این امر با توجه به رعایت نکات قرنطینه در مورد پرورش ماهیان غیربومی امکان‌پذیر است، حتی در برخی کشورها مثل کانادا و ایالات متحده، پرورش این ماهی با توجه به شرایط و رعایت قوانین وضع شده انجام شده، در مورد تأثیرات منفی این گونه در محیط‌های غیربومی به عموم مردم اطلاع‌رسانی و برای رهاسازی این گونه در طبیعت جریمه وضع شده است. پس پرورش اصولی این ماهی و عدم رهاسازی آن در طبیعت صد درصد از حجم آثار زیانبار آن می‌کاهد. همچنین در مجموع کشور ما نیاز به وضع قوانین اصولی در مورد پرورش و نگهداری گونه‌های غیربومی دارد.
این محقق گونه‌های غیربومی آبزی گفت: نکته‌ای که وجود دارد این است که این ماهی نباید وارد اکوسیستم‌های طبیعی کشور ما شود و مردم ايران باید بدانند که با انجام این کار مشکلات فراوانی را برای محیط زیست کشور خود به وجود می‌آورند، پس عدم رهاسازی ماهی قرمز در طبیعت یکی از نکات کلیدی در مدیریت این گونه غیربومی و کاهش حجم آثار منفی آن بر محیط زیست است.
این کارشناس ارشد بیوسیستماتیک جانوری درباره آبزیان زینتی دیگر که درکنار ماهی قرمز به فروش می‌رسد نيز گفت: متأسفانه ماهی فایتر (جنگجوی سیامی)، و گونه‌های مثل لاک‌پشت گوش قرمز و انواع دیگر لاک‌پشت، سمندر لرستانی، مارهای آبی و ... از جمله آبزیان دیگر هستند که شاهد فروش آنها در ایام پیش از نوروز هستیم. اگر گونه غیربومی بتواند با محیط جدید معرفی شده سازگار شود، تولید مثل کرده و جمعیت پایدار شکل می‌دهد و در صورت تبدیل شدن به گونه مهاجم، آثار منفی بر اکوسیستم‌هایی که به آن معرفی شده است، دارد. در مورد ماهی فایتر گزارشی از ایالات متحده مبنی بر حضور این ماهی در اکوسیستم‌های این کشور ارائه شده است اما تأثیرات منفی از این گونه گزارش نشده است که به احتمال فراوان عدم بررسی و مطالعه دقیق، دلیل آن بوده است. در مجموع برای فهم اینکه آیا یک گونه غیربومی چه آثار زیانباری دارد، باید مطالعه‌هایی تحت عنوان ارزیابی ریسک در مورد آن گونه صورت گیرد.
نظر شما